Iets nieuws doen spannend? Zorg voor probeerplezier!
Elk kind vindt wel eens iets spannend. Denk bijvoorbeeld aan leren zwemmen onder water, leren fietsen zonder zijwielen, een spreekbeurt houden, toneelspelen voor publiek of eerlijk zeggen dat je iets niet leuk vindt tegen de juf. En al helemaal als het ook nog eens voor de allereerste keer is. Want iets nieuws proberen maakt het nóg spannender.
‘Dat kan ik niet’, hoor je soms een kind roepen voordat het dat überhaupt geprobeerd heeft. Wat precies maakt iets nieuws doen dan zo spannend? Vaak gaat hier de angst ‘om het fout te doen’ achter schuil, faalangst dus. De term ‘faalangst’ klinkt misschien zwaar, maar eigenlijk is het iets wat bijna iedereen wel eens in mindere of meerdere mate ervaart.
Vroeger dacht men bij faalangst voornamelijk aan examenvrees. Inmiddels weten we dat faalangst veel breder te interpreteren is en ook in een heel milde vorm bestaat. Denk aan motorische faalangst, sociale faalangst… eigenlijk kun je op elk facet van het leven angst voor mislukken ervaren. Het kan dus goed zijn dat je, je helemaal vrij en ontspannen voelt met het één, bijvoorbeeld met autorijden, en dat je angst voor falen voelt bij iets anders, bijvoorbeeld bij het spreken voor groepen. Een ander persoon heeft het wellicht precies andersom. En weer een ander heeft dit allebei niet, maar voelt wél de angst bij sociale gelegenheden om iets verkeerd te doen of te zeggen. Dan zijn er ook nog grote verschillen in hoe sterk je dit ervaart. Deze verschillen gelden ook voor kinderen.
Leren (met) vallen en opstaan
Het leren incasseren van tegenslag en het leren omgaan met fouten maken, is onontbeerlijk in het leven. We leren immers door te vallen en weer op te staan en we krijgen allemaal wel eens te maken met verlies. Als je ‘het vallen’ in het leven steevast probeert te vermijden, wordt het onder de knie krijgen van iets nieuws of het incasseren van verlies behoorlijk lastig.
Het goede nieuws is, dat het een vaardigheid is die je van jongs af al kan oefenen! Want jong geleerd is oud gedaan. Het is dus heel belangrijk voor kinderen om hiermee al vroeg te oefenen bijvoorbeeld thuis of in de klas. Zorg voor een faalvriendelijke omgeving thuis en op school waarin ze de gelegenheid krijgen om fouten te maken. Laat ze oefenen met fouten incasseren in een veilige en ontspannen setting, zodat ze ervaren dat fouten maken helemaal oké is. Dit kan bijvoorbeeld door het verhaal van Fin voor te lezen en één voor één de tips met je kind (of klas) uit te werken.
Moeder Karin:
‘Mijn dochter van 5 jaar vindt het heel lastig om dingen te proberen die ze nog niet kan. Want wat als het niet lukt? Nu ze heeft gelezen hoe Fin het aanpakt, kan ik samen met haar bespreken hoe zij iets nieuws kan proberen. Zo hebben we samen ideeën bedacht hoe ze aan een moeilijke puzzel kan beginnen. Het fijnst om te zien is hoe trots ze op zichzelf is, als ze dan iets kiest en ‘gewoon’ gaat beginnen! Het is zo’n fijn boek om (voor) te lezen. Het is heel herkenbaar voor kinderen en daar aan kan je dagelijkse situaties relateren: “Wat zou Fin doen?”. Een aanrader om voor te lezen en ook voor kinderen die zelf al kunnen lezen!’
Verwachting bijstellen
Kun je nog meer doen? Dat kan zeker, laten we nog even kijken naar de term faalangst. De definitie van faalangst volgens de van Dale: vrees om tekort te schieten. Zelf zou ik, als ervaringsdeskundige 😉, zeggen: angst om niet te kunnen voldoen aan de verwachting die anderen van jou hebben, of waarvan jij denkt dat anderen die van jou hebben.
De oplossing ligt dus onder meer in het aanpassen van deze verwachting.
Maak je kind duidelijk dat het draait om het proces (proberen, oefenen, doorzetten) en niet om het eindresultaat. Het doel wordt dan ‘proberen’ in plaats van lukken. En dat maakt het ook nog eens goed te behappen, proberen lukt immers altijd! Hoe je dat doet? Geef procesgerichte complimenten. Zie ook de tips achterin het boek.
Kindertherapeut Marjan Bonekamp van Praktijk de Kikker las samen met een kind het prentenboek ‘Fin probeert iets nieuws’ en aan de hand van het verhaal wist ze de aandacht van dit kind te verschuiven van lukken/mislukken naar het hebben van probeerplezier. Zo gingen ze samen bedenken waar de ‘mislukte’ schrijfletters op leken en hadden daar samen erg veel lol om. Het kind kon nu met plezier schrijfletters oefenen in plaats van met angst en frustratie.
Probeerplezier
Humor en luchtigheid verdrijven angst en spanning. We helpen onze kinderen door een spannend onderwerp zelf ook wat luchtiger en vrolijker te benaderen. Vandaar dat ‘Fin probeert iets nieuws’ een boek is geworden met veel humor. Het maakt het stukken makkelijker dit thema met je kind aan te kaarten. Niet alleen door het vrolijke verhaal maar ook doordat het over Fin gaat een ander persoon dan het kind zelf, dat maakt het lekker veilig, want over een ander praten die iets spannend vindt is veel makkelijker dan wanneer het over jezelf gaat. Ondertussen pakt je kind de boodschap wel op!
Van weerstand naar leerstand
Carol Dweck schrijft in haar baanbrekende boek ‘de weg naar een succesvol leven’ hoe ze ontdekte dat je mindset bepalend is voor je leerhouding. Iemand met een groeimindset is er van overtuigd dat kwaliteiten, intelligentie en persoonlijkheid niet vast staan, maar dat je jezelf verder kunt ontwikkelen door te oefenen en ervaring op te doen. Bij een vaste mindset is de overtuiging precies andersom. Je gelooft dan dat deze eigenschappen vastliggen. Je kan iets simpelweg wél, of niet. Oefenen heeft volgens deze opvatting geen enkele zin met als gevolg weerstand om nieuwe uitdagingen aan te gaan.
Het laat zich raden dat een groeigerichte mindset een positieve leer-/probeerhouding oplevert, een kind komt in de leerstand. Mindsets zijn te veranderen en het geven van procesgerichte feedback helpt bij het ontwikkelen van een groeimindset. Enige nuance is hier wel op zijn plaats, want natuurlijk kan er wel sprake zijn van een zekere aanleg of talent voor iets. Echter de mate waarin je dit (kleinere of grotere talent) kan ontwikkelen en laten groeien door je in te zetten en te oefenen, blijkt ontzettend groot.
Hoofdpersoon Fin helpt je (kind) met leren durven. Ontdek samen met Fin de weg van ‘oeps, spannend’ naar probeerplezier! De tips achterin het boek helpen met het ontwikkelen van een groeimindset.
Katja de Ploeg
Schrijfster en kleuterleerkracht